Η πολιτιστική μας κληρονομιά

Είναι αδιαμφισβήτητο ότι η πολιτιστική μας κληρονομιά είναι το σημαντικότερο περιουσιακό στοιχείο που διαθέτει η σύγχρονη Ελλάδα κι αυτό το έχει αναγνωρίσει και το έχει αποδεχτεί σχεδόν καθ’ ολοκληρίαν η επιστημονική κοινότητα και όχι μόνο. Αυτό βέβαια δε σημαίνει ότι οι άλλοι πολιτισμοί είναι υποδεέστεροι. Εάν αντιμετωπίζονται με αυτόν τον τρόπο από μία μερίδα ανθρώπων αυτό σημαίνει ότι οι τελευταίοι λειτουργούν με παρωπίδες και δογματισμούς. Και δε θεωρώ ότι ο ελληνικός πολιτισμός μάς έχει διδάξει μία τέτοια συμπεριφορά ή στάση έναντι των άλλων!

Με τον όρο «πολιτιστική κληρονομιά», σύμφωνα με τον Εκπαιδευτικό Επιστημονικό και Πολιτιστικό Οργανισμό των Ηνωμένων Εθνών (UNESCO), αναφερόμαστε σε μνημεία, ομάδες κτισμάτων και χώρων με ιστορική, αισθητική, αρχαιολογική, επιστημονική, εθνολογική ή ανθρωπολογική αξία. Θα ήταν όμως συνετό να συμπεριλάβουμε στον παραπάνω ορισμό όχι μόνο τα υλικά, αλλά και τα άυλα αγαθά πολιτιστικού ενδιαφέροντος τα οποία κι αυτά πρέπει να αναγνωριστούν, να διαφυλαχτούν, να διατηρηθούν και να μεταβιβαστούν στις επόμενες γενιές. Εάν δεν υπάρξει μία συντονισμένη προσπάθεια τότε υπάρχει η πιθανότητα αυτή η κληρονομιά να εξαφανιστεί ανεπιστρεπτί.

Είναι συχνό το φαινόμενο σε συζητήσεις πολιτιστικού περιεχομένου να επικεντρώνονται οι συνδιαλεγόμενοι σε μνημεία που αναμφισβήτητα αποτελούν τη «ναυαρχίδα» του πολιτισμού μας. Υπάρχουν όμως κι άλλα μνημεία, που μπορεί να είναι ήσσονος ενδιαφέροντος, αλλά δεν παύουν να είναι κομμάτια του παρελθόντος μας, κομμάτια της πολιτιστικής μας κληρονομιάς. Βέβαια, το γεγονός ότι αντιμετωπίζονται ως μνημεία «δεύτερης κατηγορίας» μπορεί να οφείλεται αφενός στο γεγονός ότι δεν αποτέλεσαν αντικείμενο ενδελεχούς επιστημονικής έρευνας κι αφετέρου, εάν αποτέλεσαν, να μη γίνεται σωστή διαχείρισή τους.

Αυτό όμως δε σημαίνει ότι όλα τα μνημεία μπορούν να θεωρηθούν «Παρθενώνας». Εάν τα αντιμετωπίσουμε ως τέτοια θα είναι λάθος, διότι το κάθε μνημείο είναι ξεχωριστό. Έχει τη δική του ιστορία, τη δική του διαδρομή μέσα στον χρόνο, τη δική του προσφορά στην ανθρώπινη κοινωνία. Εάν μελετηθούν και χρησιμοποιηθούν με σεβασμό και σύνεση μπορούν να μετατραπούν σε χώρους γνώσης και ανάδειξης του πολιτισμού και της ιστορίας των εκάστοτε τοπικών κοινωνιών. Και είναι σημαντικό προτέρημα για τον οποιονδήποτε η γνώση του πολιτισμού και της ιστορίας του.

Μνημεία και κτίσματα με την πολύπτυχη αξία που προαναφέρθηκε υπάρχουν σχεδόν σε όλες τις πόλεις της περιφέρειας. Τις περισσότερες δε φορές είναι τόσο κοντά που δεν τα βλέπουμε. Η ανάδειξη αυτών των μνημείων και η σωστή διαχείριση αυτών των κτισμάτων μπορεί να βοηθήσει - και είναι σίγουρο ότι θα βοηθήσει - ποικιλοτρόπως τις τοπικές κοινωνίες. Δε χρειάζεται να επικεντρωνόμαστε αποκλειστικά και μόνο στα οικονομικά οφέλη, διότι αυτά μπορεί να είναι στην ιεράρχηση των ωφελειών στη πρώτη θέση για ορισμένους, αλλά γι’ άλλους αυτά είναι δευτερευούσης σημασίας. Η υπενθύμιση του παρελθόντος και η γνώση αυτού είναι τα πρωτεύοντα. Αυτό δεν συνεπάγεται προσκόλληση στο παρελθόν κι αναγωγή του στο τέλειο. Απλώς το παρελθόν μέσω της γνώσης του μπορεί να αποτελέσει τη βάση για ένα καλύτερο μέλλον.

Βέβαια, η παθητική στάση στο ζήτημα της διατήρησης και της ανάδειξης των μνημείων και κτισμάτων μπορεί να αποτελέσει μία από τις βασικές αιτίες για την καταστροφή αυτών. Είναι κομμάτια του παρελθόντος μας και πρέπει να υιοθετήσουμε μια ενεργητικότερη στάση, διότι, σε αντίθετη περίπτωση, θα τα σβήσουμε οι ίδιοι, κι αν συμβεί αυτό, τότε θα επαληθευτούν τα λόγια του Γιώργου Σεφέρη «Σβήνοντας ένα κομμάτι από το παρελθόν είναι σα να σβήνεις κι ένα αντίστοιχο κομμάτι από το μέλλον». 

Τσάντζαλος Π. Απόστολος, Καθηγητής Ιδιωτικής Εκπαίδευσης
Φιλόλογος/Ιστορικός (ΠΕ02) - Κοινωνιολόγος (ΠΕ78) (MSc)

Εφημερίδα «ΠΑΛΜΟΣ Αιτωλοακαρνανίας»