Η «Ιστορία» του διαδικτύου

Ιστορία… Τι είναι Ιστορία; Θα ήταν ύβρις εάν ο γράφων προσπαθούσε να δώσει έναν ορισμό του αντικειμένου. Αυτό το έχουν πράξει -και το πράττουν- με το έργο τους Ιστορικοί που έχουν καταξιωθεί στο χώρο. Η πλειοψηφία όμως, θαρρώ, θα συμφωνούσε ότι η Ιστορία ως επιστημονικός κλάδος σχετίζεται με το παρελθόν. Θεωρητικά, λοιπόν, από τη στιγμή που θα λάβει χώρα, για παράδειγμα, ένα γεγονός και περάσει ένα κλάσμα του δευτερολέπτου αμέσως αυτό έχει περάσει στη σφαίρα του παρελθόντος. Αποτελεί, όμως, ιστορία;

Είναι ένα ερώτημα η απάντηση του οποίου δεν μπορεί να δοθεί χωρίς προηγουμένως οι ιστορικοί προβούν στην απαραίτητη έρευνα, μία έρευνα πολύπλευρη και χρονοβόρα. Τα γεγονότα πρέπει να ερευνώνται, να αξιολογούνται, να λαμβάνονται υπόψη όλες οι παράμετροι, όλες οι πτυχές. Η τεκμηρίωση είναι το άλφα και το ωμέγα στις ανθρωπιστικές – κοινωνικές επιστήμες, υποστηρίζει η εκπαιδευτική κοινότητα. Μόνον έτσι τα πορίσματα μιας έρευνας θα γίνουν αποδεκτά τόσο από το σύνολο της επιστημονικής κοινότητας όσο κι από τους απλούς λάτρεις του παρελθόντος που επιζητούν την ουσιαστική γνώση. Μόνον έτσι μπορεί να μετατραπεί το γεγονός σε γνώση που μπορεί να μεταλαμπαδευτεί.

Ήδη από τον προηγούμενο αιώνα ο επιτραπέζιος ηλεκτρονικός υπολογιστής ήταν το βασικό εργαλείο για τους ανθρώπους, τις επιχειρήσεις, τα κράτη. Το πέρασμα στον νέο αιώνα όχι μόνο επιβεβαίωσε την κυριαρχία του αλλά και την ενίσχυσε. Τα πάντα μπορούν πλέον να γίνουν, όχι απαραιτήτως μέσω ενός επιτραπέζιου ηλεκτρονικού υπολογιστή, αλλά μέσω ενός κινητού τηλεφώνου τελευταίας τεχνολογίας. Τα πάντα είναι μπροστά στην οθόνη, τα πάντα μπορούν να γίνουν σε χρόνο μηδέν -αν έχεις την κατάλληλη σύνδεση.

Ο άνθρωπος – χρήστης νιώθει σαν ένας μικρός βασιλιάς. Έχει τους πάντες και τα πάντα υπό τον έλεγχό του, ακόμα και τη γνώση. Οι μηχανές αναζήτησης παίρνουν «φωτιά» από τη στιγμή που θα τεθεί ένα ερώτημα του οποίου η απάντηση είναι άγνωστη ή ελλιπής, ειδικά στην περίπτωση που τίθενται ερωτήματα ιστορικού ενδιαφέροντος. Google-άρει το ερώτημα και σε κλάσματα του δευτερολέπτου τα πάντα είναι στην οθόνη του. Επιλέγει τον σύνδεσμο, μεταβαίνει στην ιστοσελίδα, λαμβάνει την πληροφορία και είναι έτοιμος να τη χρησιμοποιήσει.

Κι εδώ αρχίζει το πρόβλημα! Διαβάζει χωρίς να διερωτάται εάν αυτό που διαβάζει είναι έγκυρο κι από πού αντλήθηκε η ληφθείσα πληροφορία. Το μόνο που τον ενδιαφέρει είναι να εξέλθει νικητής σε έναν αγώνα ιστορικής γνώσης χωρίς όμως να την κατακτήσει, να την αφομοιώσει, και γιατί όχι, να της ασκήσει κριτική. Είναι άραγε σωστό; Η ημιμάθεια είναι χειρότερη από την αμάθεια, λέει ο σοφός λαός, και για μία ακόμη φορά δεν έχει άδικο. Άρα, μήπως το επιθυμητό είναι η μερική αλλά τεκμηριωμένη γνώση κι όχι απαραιτήτως η πλήρης γνώση ειδικά της Ιστορίας; Πριν απαντήσουμε στο ερώτημα αυτό να θυμόμαστε ότι η πλήρης γνώση αυτής δεν πρόκειται να επιτευχθεί ποτέ, γιατί η Ιστορία είναι «ένα βαρέλι χωρίς πάτο». Η απόκτηση ιστορικών γνώσεων είναι ένας αδιάλειπτος αγώνας. Όσοι υποστηρίζουν ότι γνωρίζουν τα πάντα πλανώνται πλάνην οικτράν και πρέπει να θεωρούνται «επικίνδυνοι» από το σύνολο.

Στην εποχή που ζούμε και στην οποία τα πάντα γίνονται τόσο γρήγορα το διαδίκτυο μπορεί να αποτελέσει το μέσο για την επαφή και τη γνώση του «ιστορικού μέρους» και όχι «του ιστορικού όλου». Απλώς, η επαφή αυτή πρέπει να ακολουθεί ορισμένους κανόνες και η προσφερόμενη γνώση να είναι επαρκώς τεκμηριωμένη. Η εποχή που διανύουμε θέτει ως επιτακτική ανάγκη οι άνθρωποι να φιλτράρουν, να αξιολογούν και να αποδέχονται εκείνες τις ιστορικές πληροφορίες τις οποίες μπορούν να διασταυρώσουν, και η διασταύρωση των πληροφοριών είναι μία αυτενέργεια. Διαδίκτυο και βιβλία μπορούν άριστα να αποτελέσουν τα εργαλεία. Είναι και τα δύο στο χέρι του καθενός…     

Τσάντζαλος Π. Απόστολος, Καθηγητής Ιδιωτικής Εκπαίδευσης
Φιλόλογος/Ιστορικός (ΠΕ02) - Κοινωνιολόγος (ΠΕ78) (MSc) 
Εφημερίδα «ΠΑΛΜΟΣ Αιτωλοακαρνανίας», 05/02/2015